Het schip van Theseus

 


“Ik neem de gele blokjes”, en terwijl hij dat zei griste hij de Lego-blokjes al bij elkaar en schoof het hoopje naar zijn kant van de tafel. “Nou, ik ga een boot maken, maakt eigenlijk niet uit welke kleur.” Verbaasd keek ik op: “Een boot? Dat is ook toevallig, daar gaat vandaag de filosofieles over. Nou ja, eigenlijk een schip. Het schip van Theseus.” Ik besloot de rest van het verhaal nog even te laten rusten, eerst moest er gebouwd worden. Iedereen maakte zijn eigen schip, en het was doodstil.


Legoblokjes als atomen

En terwijl ik ondertussen ging voorlezen uit het boek “De Wereld van Sofie”, over Democritus en de atoomtheorie, bedachten de kinderen al dat je lego-blokjes eigenlijk ook als atomen kon beschouwen. Er waren best veel overeenkomsten. Dat ze iedere keer een andere vorm konden aannemen, dat ze heel lang mee konden, dat je ermee kon bouwen, en ook weer kon afbreken. Sommige kinderen vertelden dat ze zelfs nog speelden met de lego-blokjes van hun grootvader.  


Nu kon de les pas echt beginnen

Het gesprek was al lekker op gang gekomen, totdat ik ontdekte dat mijn schip geen voorsteven meer had. “He, hoe kan dat nou?” “Ikke niet, hoor, kijk maar”, riepen ze in koor, terwijl ik rondkeek in de kring. En ja hoor, mijn voorsteven was geplaatst op het schip van de jongeman aan mijn rechterzijde. “Ja, even geleend”, verklaarde hij. “Wel mooi he?” “Geleend? Gestolen, zal je bedoelen”, nam iemand anders het voor mij op. En nu kon de les pas echt beginnen.


Kun je de identiteit van iets of iemand in twijfel trekken?

Terug naar Theseus. Het Schip van Theseus is een gedachte-experiment, waar verschillende filosofen zich over hebben gebogen. Het gaat over of je de identiteit van iets of iemand in twijfel kan trekken. Het is vernoemd naar Theseus, een zeeheld uit de Griekse mythologie. De grote vraag is: wanneer is het schip van Theseus nog het schip van Theseus? Als er een plank wordt vervangen (omdat die was verrot)? Als het complete schip wordt nagebouwd, maar nog wel naar het oorspronkelijke plan? Zolang het de naam ‘Theseus” draagt? Of zolang Theseus de eigenaar van het schip is?


Een gedachte-experiment in het echt

Wij selecteerden twee schepen voor ons eigen experiment. En werden wat onderdelen vervangen en uitgewisseld. Het stuur van het ene schip werd vervangen, de bemanning stapte over. Wanneer is het nog jouw schip en waarom? “Als de basis hetzelfde blijft”, wist iemand te vertellen. “De basis, van een schip, wat is dat?” Hij bestudeerde het schip uitgebreid: “Ja, dat is het ontwerp”.  “Dus als ik een andere vorm bouw, van dezelfde legosteentjes, dan is het niet meer jouw schip?” En hij ging alvast van start. “Nee, dan wordt het jouw schip.” “Maar wat, als ik mijn mannetje op jouw schip zet, is het dan mijn schip?” En zo gingen we nog even door. Op zoek naar de identiteit van het schip.

En terwijl we de lego-stenen uit elkaar haalden en het gingen opruimen, opperde iemand “Jij hebt helemaal geen eigen schip…”. Ik keek de kring rond en zag toch echt verschillende schepen aangemeerd op tafel. “Nee, kijk dan, jij hebt de voorsteven even ‘geleend’ van Angela. Dan kan het nooit jouw schip zijn.”  Voor het eerst in deze les, waren ze het met echt met elkaar eens.


Met dank aan

De kinderen van de filosofieclub "De Wereld van Sofie"

Meer informatie

Het schip van Theseus

Democritus

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Is het een kwestie van smaak?

Afbeelding
“Nou, dan moeten we maar gaan stemmen…”, opperde het meisje. Ze stond voor de groep met in haar hand een kaart. Op de voorkant stond een afbeelding van een wit gebouw op palen en aan alle kanten ramen. Het was een ontwerp van de architect Le Corbusier. De kaart ging nog even rond en de afbeelding werd met veel aandacht bekeken. Waarna de stemming volgde: “Dus, wie van jullie vindt dat dit kunst is?” De vingers gingen de lucht in en de meerderheid stemde in. “Oke, dan is het dus kunst en leg ik het bij de andere kaarten neer…” concludeerde het meisje en ze leek opgelucht. Ze had haar taak aan het begin van deze filosofieles over kunst met veel enthousiasme volbracht. Door van de stapel kaarten met afbeeldingen een selectie te maken: kunst of geen kunst? Kunst hoeft niet mooi te zijn? Ik besloot om eens samen de definitie van kunst te verkennen. “Dus als de meerderheid van jullie vindt dat het kunst is, dan is het kunst?”, waarbij ik terugkeek op de afbeelding van het gebouw. Nee, da...
Meer lezen

Een ongeluk bij een geluk

Afbeelding
  “Zou je met de filosofieles misschien aan kunnen sluiten bij het IPC-thema?”, was de vraag van de school. En ze vertelde enthousiast over het vakoverstijgende thema “Wat als het jou overkomt?”. De klas was al naar het Anne Frankhuis geweest, ze hadden het gehad over oorlogen, overstromingen en in het atelier hadden ze prachtige gedenkstenen gemaakt. Het “iets overkomen” zonder dat je er zelf eigenlijk iets aan kan doen, was al van alle kanten belicht. Of toch niet? Er kan je toch ook iets leuks overkomen? Aan de telefoon had ik collega Max. Hij zou deze dag de lessen verzorgen en had een strak lesplan gemaakt, dat we nog even gingen voor bespreken. Halverwege kreeg ik een ingeving… “Er kan je toch ook iets leuks overkomen? Een bijzondere ontmoeting, een klein wonder, de loterij winnen.” Aan de andere kant van de lijn bleef het stil. “Nou”, zei Max, “Dan heb ik in ieder geval een anekdote om de les mee te beginnen…” Een ongeluk bij geluk En hij vertelde dat hij jaren geled...
Meer lezen

Wie met weinig kan leven, is rijk

Afbeelding
  “Kennen jullie het verhaal van Ludwig? De glimworm die niet kon glimmen? Nee? Oke, dan zal ik het vertellen..” De kinderen van groep 7 hadden vol bewondering gekeken naar een you-tube filmpje met daarin glimwormen, die oplichtten in de nacht. Er was bijpassende klassieke muziek bij en we waren helemaal in de stemming om met de filosofieles te beginnen. “Hebben jullie Ludwig ook gezien?” “Ja juf, dat was de glimworm die geen licht gaf.” Iedereen kon glimmen En ik vertelde over Ludwig die bij de andere glimwormen navraag ging doen. Zijn buurvrouw Anne bleek te gaan glimmen als ze naar het gezang van de nachtegaal luisterde, Zijn tante Sidonia begon te glimmen als ze een zonnebad nam en zijn neef Carolus begon te glimmen als hij iets lekkers te eten had. Ludwig probeerde ook dit alles. Maar de nachtegaal zong te hard voor hem, de zon deed pijn aan zijn ogen en in het eten zaten zandkorrels. Ludwig bleef mokkend alleen achter op zijn blaadje zitten. Toen besloten de anderen hem o...
Meer lezen