Is het een kwestie van smaak?

“Nou, dan moeten we maar gaan stemmen…”, opperde het meisje. Ze stond voor de groep met in haar hand een kaart. Op de voorkant stond een afbeelding van een wit gebouw op palen en aan alle kanten ramen. Het was een ontwerp van de architect Le Corbusier. De kaart ging nog even rond en de afbeelding werd met veel aandacht bekeken. Waarna de stemming volgde: “Dus, wie van jullie vindt dat dit kunst is?” De vingers gingen de lucht in en de meerderheid stemde in. “Oke, dan is het dus kunst en leg ik het bij de andere kaarten neer…” concludeerde het meisje en ze leek opgelucht. Ze had haar taak aan het begin van deze filosofieles over kunst met veel enthousiasme volbracht. Door van de stapel kaarten met afbeeldingen een selectie te maken: kunst of geen kunst?

Kunst hoeft niet mooi te zijn?

Ik besloot om eens samen de definitie van kunst te verkennen. “Dus als de meerderheid van jullie vindt dat het kunst is, dan is het kunst?”, waarbij ik terugkeek op de afbeelding van het gebouw. Nee, dat was toch eigenlijk niet zo, vonden de kinderen. “Waarom is dit gebouw dan volgens jou kunst?” En daar kwamen de argumenten. “Het is bijzonder.” “Waarschijnlijk bestaat er maar eentje van.” “Er is over nagedacht.” De kinderen kwamen helemaal los en ik besloot even in het gesprek in te breken. “Laten we vooral ook naar elkaar luisteren. Als je iets toe te voegen hebt aan wat een ander zegt, dan steek je twee vingers op. Als je iets nieuws wilt inbrengen, dan steek je een vinger op.” En we vervolgden ons gesprek. “Maar het is niet mooi…” “Nou, ik vind het eigenlijk wel mooi.”, bracht iemand anders in. “Ik zou er wel in willen wonen.” En zo kwamen we van de esthetische ervaring naar het esthetische oordeel. “Moet kunst altijd mooi zijn?” “Nee, wat voor de een mooi is, is voor de ander misschien wel lelijk. Dat is een kwestie van smaak.” Dat werd een bruggetje naar het volgende onderdeel van de les: de persoonlijke beleving van kunst.

Ik zag er een hondje in

“Wie heeft er zin om mee te doen aan een klein experiment?” Bijna alle vingers gingen de lucht in. Het jongste meisje kwam naar voren en kreeg de stapel met kunstkaarten in de hand. Ze mocht er eentje uitpakken, die haar het meest aansprak. Het werd een abstract schilderij van de Nederlands/Belgische kunstschilder Bram Bogart. Ik nodigde de andere kinderen ook uit om gedurende een minuut het schilderij met alle aandacht die ze hadden te bekijken. Waarna ze ieder voor zich gingen verwoorden wat ze hadden gezien. “Allemaal kleuren van klei.” “Grote stukken, kleine stukken, op elkaar geplakt, in de vorm van een groot vierkant.” “Nou, ik zag een hondje erin.” “Ja, en ik zag een eekhoorntje, daar in het midden in het groen.” Dat is het leuke van abstracte kunst: de kinderen zagen er van alles in. Toen kwam, na een minuut stilte de vraag: wat dacht je toen je dit zag? Er kwamen herinneringen op aan het hondje van oma en die keer dat ze in het bos waren. En de keer dat ze zelf hadden gekleid op school. Het werd tijd om stil te staan bij de gevoelswaarde van dit schilderij. “Wat voel je als je hier naar kijkt?” Er waren kinderen die heel blij werden van de verschillende kleuren, maar er waren ook kinderen die zich juist daardoor onrustig voelden. Er was verwondering en nieuwsgierigheid. En dat mocht er allemaal zijn. “Iedereen beleeft een kunstwerk op zijn eigen manier, dat maakt kunst zo leuk”, wist een van de kinderen te vertellen. Daar stemden de anderen mee in.

En de titel is?

Nu kwam de meest lastige vraag. De vraag naar de betekenis van dit kunstwerk. Wat heeft het voor betekenis voor jou? Ik besloot hem voor deze jonge kinderen (6-8 jaar) concreter te maken: “Wat voor titel zou jij aan dit schilderij meegeven?” “Ballenbak!”, riep de een direct uit. “Snoepjestrommel”, bracht de ander uit. “Alles”, wist iemand in te brengen. En zo gingen ze nog even door. Tot slot, waren ze ook nieuwsgierig naar de titel die de kunstenaar er zelf aan had meegegeven. Want zo hadden ze al bedacht: het verhaal van de kunstenaar over het kunstwerk, bepaalt ook of het kunst is of niet. Op de achterkant van de kaart stond “het antwoord”: Klokkenspel.

 

Met dank aan:

De wijze en nieuwsgierige kinderen van Kleinlab, creatieve kinderopvang Amsterdam

Meer lezen:

Over onderzoek naar kunstbeleving met kinderen en filosofie: “Er liepen mieren in mijn buik”, Nadieh Graumans-Tigchelaar Lectoraat Kunsteducatie Amsterdamse Hogeschool voor de kunsten.

Over esthetica, de tak van filosofie die zich bezighoudt met kunst en schoonheid: Esthetica - Wikipedia